ΣΤΟΧΑΣΜΟΣ – ΠΟΛΙΤΙΚΗ

tapragmata

Αρκετά έχουν γραφεί για τους λόγους που ο Αντώνης Σαμαράς, κόντρα σε κάθε προσδοκία, εξελέγη πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας. Για την ακρίβεια υπάρχουν πολλές θεωρήσεις αυτής της απίστευτης –για πολλούς- ανατροπής. Όσοι επιμένουν στην πολιτική, μιλούν για μια υποψηφιότητα- κίνημα, που συνεπήρε και ανθρώπους οι οποίοι στην αρχή της προεκλογικής κούρσας. Όσοι αναζητούν εξωπολιτικά κριτήρια, ισχυρίζονται ότι το ΠΑΣΟΚ και μέρος των media στήριξαν την υποψηφιότητα Σαμαρά.

Στην πραγματικότητα η νίκη του Μεσσήνιου πολιτικού οφείλεται σε μια σειρά αιτιών, δεν είναι μονοδιάστατη. Κατηγοριοποιήσαμε τις αιτίες που ψηλαφήσαμε σε δέκα (όπως και τα λάθη που στοίχισαν την εκλογή στη Ντόρα Μπακογιάννη) και τα παραθέτουμε, αρχίζοντας από τα πιο τεχνικά και καταλήγοντας στα πιο ουσιώδη:

1. Χειρίστηκε με επιδεξιότητα την αλλαγή του εκλογικού σώματος: Καθώς από τη σύνθεση του Συνεδρίου περνούσαμε ολοταχώς στην ετυμηγορία της πολιτικής βάσης της ΝΔ, ο Σαμαράς έμεινε μακριά από την αρχική σύγκρουση, την οποία κατ’ αρχήν έδωσε ο Αβραμόπουλος με την Μπακογιάννη. Μέχρι το έκτακτο συνέδριο, οι δυο τους ήταν που αντιδικούσαν για το αν θα εψήφιζαν οι σύνεδροι του 2007 ή όλα τα μέλη της ΝΔ (αρχικά) και αν εκτός των μελών θα ψήφιζαν και οι απλοί φίλοι χωρίς υποχρέωση εγγραφής στη ΝΔ (τις τελευταίες μέρες πριν το Συνέδριο). Ο Σαμαράς αποδέχτηκε ασμένως τις προτάσεις Αβραμόπουλου για αλλαγή του γηπέδου, που ευνοούσε πασιφανώς τη βασική του αντίπαλο. Έβλεπε ότι ο Αβραμόπουλος ανοίγει δρόμους στη διαδικασία εκλογής, αλλά δεν κερδίζει πόντους στην πολιτική βάση της παράταξης. Ο ίδιος ο Σαμαράς, λοιπόν, αποφάσισε να λέει «ναι» αμέσως σε κάθε νέα πρόταση του Αβραμόπουλου, που γινόταν κατ’ αρχήν για ίδιον όφελος του προτείνοντος. Αυτό το όφελος δεν ερχόταν στον Αβραμόπουλο, και πίσω του καιροφυλακτούσε ο Σαμαράς να το εισπράξει. Η Ντόρα διαφοροποιήθηκε ανυποχώρητα στην ψήφο των μη μελών και στη συνείδηση του κόσμου χρεώθηκε την άρνηση στο άνοιγμα της διαδικασίας στη βάση. Ο Αβραμόπουλος πιστώθηκε το άνοιγμα στη βάση, αλλά δεν κέρδιζε αυτή τη βάση γιατί ο πολιτικός του λόγος δεν είχε τη μεστότητα του λόγου που εξέφραζε ο Σαμαράς. Η καλή τακτική του τελευταίου, του έδωσε τα περισσότερα κέρδη.

2. Ανέδειξε το ότι ο ίδιος δεν είχε ευθύνες για την κυβερνητική τύχη της ΝΔ: Είδε πρώτα από όλα ότι βασικό σημείο απογοήτευσης του κόσμου της ΝΔ ήταν οι κυβερνητικές πρακτικές. Πήρε λοιπόν συγκεκριμένες αποστάσεις από αυτές τις πρακτικές αλλά και από το πολιτικό positioning της κυβέρνησης Καραμανλή. Σε αυτό τον βοήθησαν τρεις παράγοντες: ΠΡΩΤΟΝ, το ότι ο ίδιος ήταν υπουργός μόλις εννέα μήνες, από τον τελευταίο ανασχηματισμό του Καραμανλή ως τις εκλογές, και μάλιστα σε ένα Υπουργείο που δεν δημιούργησε προβλήματα (Πολιτισμού) αυτή την περίοδο. ΔΕΥΤΕΡΟΝ, το ότι όλοι θυμούνταν την «κάθετη» διαφωνία του με την προκήρυξη εκλογών για τις 4 Οκτωβρίου. Και ΤΡΙΤΟΝ, το ότι η βασική του αντίπαλος Ντόρα Μπακογιάννη έκανε ό,τι ήταν δυνατό, προκειμένου εκείνη να ταυτιστεί με την κυβέρνηση Καραμανλή. Συνεπώς, αν η μια υποψηφιότητα «κερδίζει» την ταύτιση, η άλλη αναγκαστικά τη χάνει. Μόνο που στην προκειμένη περίπτωση η ταύτιση με την κυβέρνηση Καραμανλή ήταν συνταγή ήττας, όχι νίκης όπως νόμιζε η πλευρά Μπακογιάννη.

3. Αποτύπωσε συμβολικά το εύρος της υποψηφιότητάς του στη συμμαχία με τον Αβραμόπουλο: Ακριβώς την ώρα που οι αντίπαλοί του επικέντρωναν τις προσπάθειές τους στο να εμφανίσουν τον Σαμαρά ως εκπρόσωπο του αμιγώς δεξιού κομματικού της ΝΔ (και μιλούσαν, αναφερόμενοι σε αυτόν, για «συρρίκνωση»), ήλθε η συμμαχία Σαμαρά- Αβραμόπουλου που διέλυσε αυτή την επίθεση. Μετά τη συμμαχία αυτή, ο Σαμαράς μπόρεσε απελευθερωμένα να ακουστεί από ολόκληρο το εύρος της πολιτικής βάσης που έχει η Νέα Δημοκρατία. Παράλληλα, όλοι αντιλαμβανόμαστε πόσο αποτελεσματικό είναι να ακυρώνεις βασικά όπλα του αντιπάλου σου με τόσο καθοριστικό τρόπο… Τότε οι οπαδοί του –όχι ο ίδιος- θύμιζαν ότι και ως πρόεδρος της Πολιτικής Άνοιξης είχε τοποθετήσει αυτό το κόμμα ανάμεσα σε Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ, όχι στα άκρα της πολιτικής κονίστρας…

4. Ο πολιτικός του λόγος ξέφυγε από τον άξονα δεξιά- κέντρο- αριστερά και εξεφράσθη πιο σύγχρονα: Πρόκειται για «κλειδί» της επιτυχίας Σαμαρά. Την ώρα που η βασική του αντίπαλος έλεγε με τον τρόπο της «ο Σαμαράς είναι δεξιός, εγώ είμαι κεντροδεξιά», ο σημερινός πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας μιλούσε για ιδέες. Για αυτοπεποίθηση των ΝεοΔημοκρατών. Για «Αειφορία» ως απάντηση στην «πράσινη Ανάπτυξη». Στη συγκέντρωση του Μπάντμιντον, ο Σαμαράς έλεγε χαρακτηριστικά: «Να συνθέσουμε την Πατρίδα με την Ανταγωνιστικότητα. Να συνθέσουμε την Ελευθερία στην επιχειρηματικότητα με το κράτος-διαιτητή, που δεν υποκαθιστά τον επιχειρηματία, αλλά εξαλείφει τις στρεβλώσεις των αγορών και διευκολύνει την διάχυση ευημερίας και ευκαιριών». Ξέφευγε δηλαδή από μια κουραστική συζήτηση περί δεξιάς και κέντρου, την οποία η Μπακογιάννη είχε κάνει σημαία (μιλώντας για συρρίκνωση και για μεγάλο ΛΑΟΣ σε περίπτωση εκλογής του Σαμαρά), κι εκείνος μιλούσε για πολιτική.

5. Μίλησε πειστικά τόσο στους παραδοσιακούς, όσο και στους νεωτεριστές της κεντροδεξιάς: Το ιδεολογικό στοιχείο διατρέχει σε ένα βαθμό και τα δέκα σημεία υπεροχής που οδήγησαν τον Αντώνη Σαμαρά στην ηγεσία της Νέα Δημοκρατίας. Εδώ θα σταθούμε στη σύνθεση παλαιών, διαχρονικών αξιών όπως τις ανέφερε, με τα σύγχρονα ρεύματα που διατρέχουν την ευρωπαϊκή Κεντροδεξιά. Ανέδειξε τον παραλληλισμός με τα στοιχεία που κάνουν κυρίαρχες τις κεντροδεξιές πολιτικές δυνάμεις σε όλη, σχεδόν, την Ευρώπη. «Εδώ, στην Ελλάδα», έλεγε στο Έκτακτο Συνέδριο ως υποψήφιος, «υφιστάμεθα τις συνέπειες μιας βαριάς ήττας, σαν να είναι πρόβλημα οι ιδέες μας, για τις οποίες ηττηθήκαμε. Είναι λοιπόν στο χέρι μας με αυτές τις ιδέες η ήττα να μετατραπεί σε σύντομη παρένθεση, αρκεί να δείξουμε τις ιδέες μας… αυτή η σύνθεση των διαχρονικών αξιών με τις πιο φιλελεύθερες ιδέες, είναι πιο επίκαιρη παρά ποτέ και απαραίτητη όσο ποτέ, κι αυτό είναι που ονομάζουμε κοινωνικό φιλελευθερισμό, που συνοψίζεται σε ένα όραμα με τέσσερα προτάγματα: Ανταγωνιστικότητα παντού, διάχυση της ανάπτυξης παντού, ευκαιρίες για όλους, ευημερία για όλους». Πολιτικός λόγος με συνοχή, που ακούγεται ευχάριστα τόσο από τον κλασικό συντηρητικό, όσο και από τον πιο φιλελεύθερο πολίτη.

6. Απέσπασε από τη βασική συνυποψήφιά του ένα μέρος από το πολιτικό κατεστημένο, που παίζει ρόλο σε κάθε εκλογή: Το κατεστημένο αυτού του τόπου, πάντοτε μέχρι τώρα έριχνε το βάρος του υπέρ μιας κατάστασης στην πολιτική και με αυτό τον τρόπο προσδιόριζε τις εξελίξεις και εξασφάλιζε τη δική του επιβίωση. Οι δυνάμεις που εδώ και χρόνια καθορίζουν τις εξελίξεις στην Ελλάδα ευνόησαν την εκλογή του Γεωργίου Ράλλη ως διαδόχου του Κωνσταντίνου Καραμανλή, αφήνοντας εκτός νυμφώνος τον Ευάγγελο Αβέρωφ. Οι ίδιες δυνάμεις έριξαν το βάρος τους υπέρ του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη κι όχι υπέρ του Κωστή Στεφανόπουλου, με τα γνωστά αποτελέσματα. Το ίδιο έγινε με την υποψηφιότητα Έβερτ (κι όχι Βαρβιτσιώτη) το 1993, Σημίτη (κι όχι Αρσένη ή Τσοχατζόπουλου) το 1996, Καραμανλή κι όχι Σουφλιά ή Έβερτ το 1997, Γιώργου Παπανδρέου (κι όχι Ευάγγελου Βενιζέλου) το 2007.

Την ώρα της πολιτικής κρίσης σε μια από τις δυο παρατάξεις εξουσίας, ένα αόρατο χέρι, θαρρεί κανείς, σύντασσε όλο και περισσότερες δυνάμεις πίσω από έναν υποψήφιο, γέρνοντας και την πλάστιγγα, τελικά, υπέρ του. Σήμερα, είναι η πρώτη φορά που αυτό δεν το είδαμε. Η υποψηφιότητα της Ντόρας Μπακογιάννη ξεκίνησε ως αναμφίβολα η ισχυρότερη (όπως του Ευάγγελου Βενιζέλου πριν δυο χρόνια), με τον Τύπο και τους ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες να την ευνοούν. Άλλωστε η ΝΔ υπήρξε επί 35 χρόνια κόμμα του συστήματος, ακόμα κι όταν το σύστημα την άφηνε εκτός νυμφώνος.

Όταν άλλαξε το εκλογικό σώμα και η υποψηφιότητα Σαμαρά (βοηθούσης της σωρείας λαθών από πλευράς Μπακογιάννη) έδειξε εμφανή σημεία αντοχής, το σύστημα παρακολουθούσε τις εξελίξεις από απόσταση. Όταν η αντοχή Σαμαρά μετετράπη σιγά- σιγά σε δυναμική μέσα στην κοινωνία, συνέβη το πρωτοφανές: Ένα τμήμα του κατεστημένου, μαθημένο να πηγαίνει με το νικητή, εκτίμησε ότι ο Σαμαράς μπορεί να ανατρέψει τα προγνωστικά και να είναι εκείνος ο ηγέτης της ΝΔ μετά τις 29 Νοεμβρίου. Μετακινήθηκε, λοιπόν, προς το Μεσσήνιο πολιτικό, και αυτή του η μετακίνηση είχε ως αποτέλεσμα –πέραν των άλλων – την απρόσμενη από πολλούς προσχώρηση του Δημήτρη Αβραμόπουλου στην προσπάθεια Σαμαρά.
Το κατεστημένο, όμως, γνωρίζει πριν και πάνω από όλα, ένα πράγμα: Αν δεν παραμείνει ενωμένο στον καθορισμό των εξελίξεων, δεν μπορεί να εξασφαλίσει τη δική του επιβίωση…

7. Κατανόησε καλύτερα από τους άλλους την ψυχολογία του ΝεοΔημοκράτη κατά τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο: Τι θέλει αυτή την εποχή το εκλογικό σώμα; Σε κάθε πολιτική μάχη, σε όλα τα πλάτη και τα μήκη του πλανήτη, η σωστή απάντηση στο ερώτημα αυτό οδηγεί με βεβαιότητα σε πολιτική και εκλογική επικράτηση. Αυτό το έκανε σαφώς ο Σαμαράς, όπως αποδεικνύει με μια σειρά δημόσιων παρεμβάσεών του:

Στο Μπάντμιντον, η αναφορά του Σαμαρά στην αυτοπεποίθηση των ΝεοΔημοκρατών, του έδωσε σημαντική ώθηση στην προεκλογική εκστρατεία: «πρέπει να τελειώνουμε με τα στερεότυπα -ή μάλλον τα συμπλέγματα- της μεταπολιτευτικής περιόδου. Που μας υποχρέωναν να απολογούμαστε για οτιδήποτε είναι αναπτυξιακό ή εθνικό…». Το ζήτημα έχει ευρύτερη αξία, σε μια κοινωνία όπως η σύγχρονη ελληνική, η οποία κυριαρχείται από τις αριστερές αντιλήψεις του άκρατου κρατισμού, της επιδότησης, της ολοένα και μεγαλύτερης αναδιανομής (δείτε τη σύγκρουση περί του ποιος θα πάρει το επίδομα αλληλεγγύης που αποφάσισε η Κυβέρνηση Παπανδρέου), και των κάθε λογής λογικών και παράλογων «κεκτημένων».

Ο μεν Σαμαράς έθετε ως πρώτη προτεραιότητα την ιδεολογική συνειδητοποίηση του χώρου ως προϋπόθεση πολιτικής κυριαρχίας, η δε Μπακογιάννη τη διεύρυνση των ορίων του. Η πολιτική υπερίσχυσε στην κάλπη της τεχνικής.

8. Απέφυγε το φθαρμένο κυβερνητισμό και περιέγραψε το δικό του, προσωπικό όραμα: Την ώρα που η Μπακογιάννη ταύτιζε τον εαυτό της, σχεδόν, με την κυβέρνηση Καραμανλή και συγχρόνως υποσχόταν ότι αν υπερψηφιστεί η δική της υποψηφιότητα η ΝΔ θα επανέλθει γρήγορα στην εξουσία, ο Σαμαράς είχε κατανοήσει το αυτονόητο: Ότι δηλαδή οι ΝεοΔημοκράτες που θα προσέρχονταν στις κάλπες, είχαν όχι μόνο απογοητευθεί από τις κυβερνητικές πρακτικές του κόμματός τους, αλλά κυριολεκτικά είχαν αποφασίσει να μείνουν μακριά από αυτές. Έμειναν μακριά στις 4 Οκτωβρίου, με αποτέλεσμα να κερδίσει το ΠΑΣΟΚ με δέκα μονάδες. Έμειναν μακριά από την υποψηφιότητα που προέτασσε τον κυβερνητισμό κι έδωσαν τη νίκη στην απέναντι υποψηφιότητα.

Ο Σαμαράς μίλησε για το όραμά του. Για εθνική υπερηφάνεια και αυτοπεποίθηση του Ελληνισμού και κάθε Έλληνα ξεχωριστά. Διεκδίκησε, όπως είπε στο Συνέδριο για λογαριασμό της ΝΔ «να πάρουμε πολύ περισσότερα από όσα χάσαμε… Μπορούμε να αλλάξουμε την Ελλάδα». Αυτή η περίφημη «Αλλαγή», που έφερε στην εξουσία τον Ανδρέα Παπανδρέου, ξαναβρίσκεται μπροστά μας στον πολιτικό λόγο του Αντώνη Σαμαρά.

Για τη σχέση Ελλάδας- Ευρώπης, τόνισε ότι «υπάρχουν κάποιοι, πραγματικά ακραίοι, που μπερδεύουν την Ένωση της Ευρώπης με τη διάλυση των εθνών της, δηλαδή με την αναίρεση της Ιστορίας της. Αλλά η Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση είναι σύγκλιση εθνικών κρατών, όχι διάλυσή τους. Είναι σύγκλιση εθνικών πολιτισμών, όχι ισοπέδωσή τους». Είναι ακριβώς αυτό που ενδόμυχα πιστεύει ο ΝεοΔημοκράτης και δεν τολμάει (αυτή είναι η σωστή έκφραση: δεν τολμάει) να το εξωτερικεύσει. Ξαφνικά, ακούει τον υποψήφιο πρόεδρο της ΝΔ να μιλά μέσα στην ψυχή του… Πράγματι, αν ένα μέρος της πολιτικής βάσης της ΝΔ δεν ήταν πληγωμένο από τα γεγονότα του 1993, ο Σαμαράς θα έπαιρνε πάνω από 70%. Από τον πρώτο γύρο…

9. Έδωσε ελπίδα σε έναν κόσμο απελπισμένο: Πόσο πιο απλά να το πει κανείς; Ο οπαδός της Νέας Δημοκρατίας, ο Έλληνας πολίτης που εμπιστεύτηκε τον Κώστα Καραμανλή το 2004 και του έδωσε μια δεύτερη ευκαιρία το 2007, είναι απογοητευμένος. Απελπισμένος. Ακούμπησε στον Γιώργο Παπανδρέου, γιατί δεν είχε που αλλού να ακουμπήσει και γιατί ήταν τόσο οργισμένος, που θα προτιμούσε να πέσει κάτω, παρά να ακουμπήσει άλλη μια φορά τις ελπίδες του στη Νέα Δημοκρατία του Καραμανλή. Θα ακουμπούσε σε όποιον άλλον ήταν στη θέση του Παπανδρέου, αναμφίβολα.

Σε αυτό τον κόσμο, ελπίδα έδωσε ο Σαμαράς. Μίλησε για προοπτική και ελάχιστα για την ήττα του Οκτωβρίου. Ασφαλώς ο ΝεοΔημοκράτης γνωρίζει καλύτερα από τον καθένα τα αίτια της ήττας. Αφού αυτός την προκάλεσε. Γι αυτό πιστεύουμε ότι η επιλογή να γίνει Συνέδριο την Άνοιξη με σκοπό «να συζητηθούν τα αίτια της ήττας» είναι μια λάθος επιλογή. Ο ίδιος ο Σαμαράς έλεγε στο Έκτακτο Συνέδριο, ως υποψήφιος Πρόεδρος: «…Τις απόψεις μας τις είπαμε, λίγο- πολύ, για τα αίτια της ήττας. Από εκεί και πέρα πρέπει να μιλήσουμε για τις προοπτικές της αναγέννησής μας…». Κι ο κόσμος τον κατάλαβε. Και τον προτίμησε. Γιατί ο βιοπαλαιστής έχει ανάγκη την ελπίδα, που θα του δώσει δύναμη να συνεχίσει τον αγώνα της ζωής. Κι όσο πιο ρεαλιστική είναι αυτή η ελπίδα, τόσο το καλύτερο. Αντίθετα αν δίνεται χωρίς αντίκρισμα στην πραγματικότητα, από ελπίδα γίνεται λεπίδα…

10. Παρουσίασε με απλά λόγια ένα σχέδιο για κοινωνική αλλαγή στην Ελλάδα: Η νίκη του Αντώνη Σαμαρά απεικονίζει ευρύτερες αλλαγές που συντελούνται στην ελληνική κοινωνία και που το σημερινό πολιτικό προσωπικό –με κάποιες εξαιρέσεις- αδυνατεί να αποκρυπτογραφήσει. Τα δεδομένα της μεταπολιτευτικής περιόδου αλλάζουν (και κατά τούτο έχει νόημα η πρόταση Σαμαρά για «νέα Μεταπολίτευση»), η μεσαία τάξη φαίνεται ότι έχει εξαντλήσει κάθε περιθώριο ανοχής ή υπομονής που διέθετε και, πλέον, είναι αποφασισμένη να πάρει στα χέρια της την υπόθεση της αυριανής κοινωνίας. Στερεότυπα που ως τώρα είχαν γίνει αποδεκτά από την ελληνική κοινωνία (όπως η οικογενειοκρατία) τώρα ανατρέπονται. Η παραίτηση από τις αξίες που στο παρελθόν κράτησαν τον τόπο ζωντανό, φαίνεται ότι τελειώνει. Οι πολίτες θέλουν να είναι υπερήφανοι για την εθνική τους ταυτότητα, στο μέτρο που είναι υπερήφανοι για τους πατεράδες τους. Να εργάζονται και να αμείβονται ανάλογα. Να βλέπουν το προστατευτικό δίχτυ της κοινωνίας αν τυχόν πέσουν, και γι αυτό να δοκιμάζουν το πήδημα. Η Ελλάδα γίνεται Ευρώπη και κοινωνικά. Ξεφεύγει από τη λογική της Ψωροκώσταινας και της θριαμβικής επικράτησης παλαιομαρξιστικών μεθόδων κοινωνικής έκφρασης, οι οποίες μέθοδοι κυριάρχησαν στη Μεταπολίτευση. Δεν είναι, πια, εισιτήριο κοινωνικής και οικονομικής ανόδου η αριστεροσύνη στη σημερινή Ελλάδα. Αυτό το μοντέλο τελειώνει. Και η εντολή στον Σαμαρά είναι να οριστικοποιήσει το πέρασμα στη νέα εποχή, με συγκεκριμένες πολιτικές.

Και μια λέξη: Κανείς δεν περίμενε τόσο πολύ κόσμο να ψηφίσει, υφιστάμενος μάλιστα την τεράστια ταλαιπωρία λόγω της πτώσης του μηχανογραφικού συστήματος. Κανείς δεν περίμενε ένα μήνα πριν στηθούν οι κάλπες, εκλογή με την πρώτη του Σαμαρά. Κανείς δεν περίμενε να δει, αυτό που είδε στην πράξη με την κινητοποίηση όλου αυτού του κόσμου: ότι το κυρίαρχο συναίσθημα στον ΝεοΔημοκράτη δεν ήταν ούτε η απογοήτευση, ούτε η προσμονή συμμετοχής, ούτε η επιβράβευση του λιγότερο φθαρμένου. Το κυρίαρχο συναίσθημα του ΝεοΔημοκράτη ήταν η οργή. Ο Σαμαράς κέρδισε γιατί μετέτρεψε την ακατανίκητη οργή του ΝεοΔημοκράτη σε πολιτική πρόταση.